Automatyka
Z jakim najprostszym ukÅ‚adem regulacji automatycznej można siÄ™ spotkać w życiu codzienÂnym?
Każdy z nas zapewne miaÅ‚ w rÄ™ku żelazko elekÂtryczne z tzw. termoregulatorem. Zawiera ono bardzo prosty, ale skuteczny ukÅ‚ad regulacji tempeÂratury. ZwykÅ‚e żelazko nagrzewa siÄ™ wtedy, kiedy jest włączone do sieci elektrycznej, a stygnie, kiedy jest wyłączone. Zarówno nagrzewanie, jak stygniÄ™Âcie przebiegajÄ… dość wolno. JeÅ›li wyłączymy nagrzane żelazko po przekroczeniu żądanej tempeÂratury, to dopiero po chwili temperatura wyraźnie zmaleje. JeÅ›li wtedy żelazko ponownie włączymy, to znowu po chwili temperatura przekroczy żądany poziom itd. Przy takim dziaÅ‚aniu Å›rednia temperaÂtura caÅ‚y czas jest bliska żądanej wartoÅ›ci. Do uzyskania automatycznej realizacji opisanego spoÂsobu dziaÅ‚ania jest potrzebny element, który odłąÂcza dopÅ‚yw prÄ…du przy zbyt wysokiej temperaturze i włącza po obniżeniu siÄ™ temperatury. W omawiaÂnym przypadku elementem tym jest tzw. bimeta-liczny czujnik temperatury, połączony z ukÅ‚adem stykowym zapewniajÄ…cym zamykanie lub przeryÂwanie obwodu prÄ…du. Schemat takiego termoreguÂlatora pokazano na rys. 1.6. Czujnik bimetaliczny jest to sprężyna wykonana z dwóch złączonych pasków metali o różnych współczynnikach rozszeÂrzalnoÅ›ci cieplnej. Przy wzroÅ›cie temperatury nastÄ™puje wyginanie sprężyny w stronÄ™ paska o mniejszej rozszerzalnoÅ›ci. Jak widać z rysunku, sprężyna bimetaliczna z umieszczonym na koÅ„cu stykiem w stanie spoczynkowym zamyka obwód prÄ…du przepÅ‚ywajÄ…cego przez grzejnik żelazka. JeÅ›li temperatura dostatecznie wzroÅ›nie, sprężyna wyÂgnie siÄ™ tak dalece, że styki rozewrÄ… siÄ™, obwód prÄ…du zostanie przerwany, grzejnik przestanie wydzielać ciepÅ‚o i temperatura zacznie maleć. Po zmniejszeniu temperatury sprężyna powróci do poÅ‚ożenia spoczynkowego, obwód grzejnika zostaÂnie zamkniÄ™ty, temperatura zacznie wzrastać, po czym sytuacja bÄ™dzie siÄ™ powtarzać. PatrzÄ…c na ten prosty przykÅ‚ad ukÅ‚adu regulacji, zauważmy, że sprężyna bimetaliczna jest tu elementem pomiaroÂwym (jej wygiÄ™cie odwzorowuje zmiany temperatuÂry) i jednoczeÅ›nie regulacyjnym (styk umieszczony na sprężynie współpracujÄ…c ze stykiem nieruchoÂmym zamyka i otwiera obwód prÄ…du, a wiÄ™c steruje proces nagrzewania lub stygniÄ™cia). Stan pracy (nagrzewanie lub stygniÄ™cie) sygnalizuje zwykle lampka. Pozostaje jeszcze ustalić sposób wprowaÂdzania wartoÅ›ci zadanej. Realizuje siÄ™ to przez ustawienie wstÄ™pnego napiÄ™cia sprężyny tj. docisku styków w stanie spoczynkowym, co zapewnia pokrÄ™tÅ‚o umieszczone na żelazku. Przy niewielkim napiÄ™ciu wstÄ™pnym wystarczy stosunkowo niska temperatura dla rozwarcia styków. Przy dużym napiÄ™ciu wstÄ™pnym sprężyny styki sÄ… mocno dociÅ›ÂniÄ™te i dopiero po znacznym wzroÅ›cie temperatury nastÄ™puje ich rozwarcie. Podobne proste ukÅ‚ady regulacyjne stosuje siÄ™ w urzÄ…dzeniach domowych i w mniej odpowiedziaÂlnych ukÅ‚adach regulacji (głównie temperatury) w przemyÅ›le.“Jak jest zbudowana cyfrowa maszyna matematyczna i czym różni siÄ™ od maszyny analogoÂwej?
Maszyna cyfrowa jest urzÄ…dzeniem obliczeniowym operujÄ…cym liczbami (wynika to zresztÄ… z samej nazwy). Umożliwia ona wykonywanie czterech podstawowych dziaÅ‚aÅ„ arytmetycznych. Struktura maszyny jest przystosowana do wykonywanych zadaÅ„ — maszyna skÅ‚ada siÄ™ z arytmometru wykoÂnujÄ…cego dziaÅ‚ania arytmetyczne, pamiÄ™ci zawiera- jÄ…cej odpowiedni zasób danych liczbowych oraz program dziaÅ‚ania maszyny, ukÅ‚adu sterowania, organizujÄ…cego współpracÄ™ miÄ™dzy poszczególnymi elementami maszyny, oraz urzÄ…dzeÅ„ wejÅ›cia i wyjÅ›Âcia umożliwiajÄ…cych wprowadzenie danych i odczyt wyników. Poszczególne operacje maszyny cyfrowej sÄ… wykonywane kolejno na podÂstawie programu zapisanego w pamiÄ™ci. PodstawowÄ… różnicÄ… miÄ™dzy obydwoma typami maszyn jest to, że maszyna analogowa wykonuje dziaÅ‚ania na funkcjach czasu (sygnaÅ‚ach), natomiast maszyna cyfrowa na liczbach. Druga różnica wynika ze sposobu dziaÅ‚ania maszyn oraz programowania. W maszynie analogowej wszystkie operacje sÄ… wykonywane jednoczeÅ›nie. Jeżeli program zawiera np. kilka operacji dodawaÂnia, to każda z nich jest wykonywana za pomocÄ… innego ukÅ‚adu operacyjnego, a wiÄ™c obliczenia sÄ… wykonywane równolegle. W maszynie cyfrowej jest tylko jeden arytmometr, jeżeli jest kilka operacji dodawania, sÄ… one wykonywane kolejno, jedna za drugÄ…, a wiÄ™c obliczenia w maszynie cyfrowej sÄ… wykonywane szeregowo. Fakt ten wyjaÅ›nia, dlaÂczego maszyny analogowe sÄ… znacznie szybsze niż maszyny cyfrowe. ”